Bezpieczny zakup spółki. Co warto sprawdzić?

Kupowanie spółek to część zwykłej praktyki biznesowej, pozwalającej nabywcy na osiągnięcie znacznych korzyści, ale jednocześnie wiążącej się z licznymi zagrożeniami. Niezależnie od skali działania nabywanej firmy oraz kwot, z którymi łączy się cała transakcja, jednym z najważniejszych elementów całego procesu będzie jego dobra obsługa prawna, która pozwoli na zmniejszenie liczby i rozmiaru potencjalnych niebezpieczeństw.

Dlaczego zakup spółki może przynieść inwestorowi korzyści?

Zakup funkcjonującej na rynku spółki może być sposobem na ekspansję i dalszy rozwój firmy, która podjęła tego rodzaju decyzję. Daje to zwykle szansę na zdobycie nowych rynków – zarówno przejęcie dotychczas obsługiwanych przez przejmowany podmiot klientów, jak i uzyskanie dostępu do nowych obszarów geograficznych, jeśli istnieje na nich już odpowiednia sieć dystrybucji. Takie rozwiązanie jest także metodą na poszerzenie swego portfolio wytwarzanych produktów lub świadczonych usług. W wielu przypadkach daje też dostęp do nowych technologii lub szczególnie cennych zasobów np. rozwiniętego działu badań i rozwoju czy posiadanych patentów. W grę często wchodzi również przejęcie będącego w dyspozycji kupowanej spółki know-how w interesującej nabywcę dziedzinie. Powodem zakupu może być istnienie wartościowych aktywów m.in. posiadanych przez spółkę nieruchomości czy to w postaci istniejących budynków, czy też terenów o dużym potencjale inwestycyjnym – wyjaśnia przedstawiciel Kancelarii Radców Prawnych i Adwokatów Gessel, Koziorkowski specjalizującej się m.in. w obsłudze prawnej fuzji i przejęć.

Powodem zakupu innej spółki może być także chęć uzyskania efektu synergii wynikającego z faktu, że działalność firmy przejmującej i przejmowanej dobrze się uzupełnia lub wręcz pokrywa w niektórych obszarach funkcjonowania. Korzystne efekty mogą się więc wiązać z rozbudową własnej oferty, ale także z wpływem zainicjowanego procesu na obniżenie kosztów działalności np. za sprawą redukcji zatrudnienia w dublujących się w strukturach działach czy uzyskiwanie pewnych usług lub produktów bez dotychczasowej marży. Czynnikiem, który często skłania do kupna innej spółki, jest zmniejszenie kosztów związanych z zarządzeniem. Zdarza się też, że przejęcie jest sposobem na pozyskanie doświadczonej kadry, która będzie w stanie wesprzeć późniejsze funkcjonowanie firmy przejmującej. Motywem działania mogą być także zawarte przez przejmowany podmiot umowy lub wygrane przetargi. Niejednokrotnie liczą się też ewentualne korzyści podatkowe.

Przejmowanie firmy może się odbywać na różne sposoby, w zależności od jej potencjału i wielkości, a także zamiarów kupującego spółkę. Do najczęściej wykorzystywanych możliwości należy przejmowanie spółki przez uzyskanie odpowiedniej liczby udziałów lub akcji, dających realny wpływ na podejmowane decyzje. Przez zdobycie wystarczającej liczby głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, gdy chodzi o spółkę akcyjną lub zgromadzeniu wspólników w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością nabywca zyskuje możliwość wprowadzania swoich przedstawicieli do zarządu, rady nadzorczej, jak również kluczowe decyzje biznesowe mogą zależeć od jego zgody. Inną opcją jest zakup wydzielonej części innej firmy np. konkretnego działu czy oddziału terenowego funkcjonującego na danym rynku lokalnym, często stanowiącego osobną, zorganizowaną część przedsiębiorstwa (popularnie nazywaną skrótowcem „ZCP”). Opcją, która jest równie szeroko wykorzystywana, jest fuzja firm. W jej wyniku kupowana spółka może być włączona w strukturę firmy-nabywcy, kończąc swoje istnienie. Możliwy jest także scenariusz, w którym oba podmioty kończą swe działanie, a w ich miejsce powoływana jest nowa spółka kapitałowa, która przejmuje ich łączne aktywa, pasywa oraz wszelkie prawa i zobowiązania.

Ryzyka wiążące się z kupnem spółki

Kupienie istniejącej spółki, podobnie jak każda decyzja biznesowa pociąga za sobą pewien poziom ryzyka, nabywający powinien więc dążyć do jego maksymalnego zmniejszenia. Zagrożenia łączące się z kupnem spółki wiążą się przede wszystkim z kwestiami ekonomicznymi i prawnymi. Jeżeli chodzi o czynniki ekonomiczne, to kluczowa jest opłacalność całego procesu. Do jej określenia niezbędne jest przeprowadzenie szczegółowych analiz dotyczących perspektyw wynikających z sytuacji w branży, w której działa kupowany podmiot, a także jego pozycji rynkowej. Ważna będzie zwłaszcza odpowiednio wykonana wycena istniejących aktywów i pasywów oraz ocena wartości rynkowej. Dobre przygotowanie do zakupu powoduje często z konieczność zlecenia wszechstronnego audytu.

Równie istotne są kwestie związane z ryzykiem prawnym. Dotyczą one nie tylko kwestii związanych z zakupem, np. konieczności uzyskania zgody ze strony organów zajmujących się ochroną konkurencji, ale też m.in. pozyskaniem niezbędnych koncesji czy pozwoleń na niektóre rodzaje działalności. Kluczowe znaczenie ma analiza ciążących na spółce zobowiązań zarówno wynikających z zawartych wcześniej umów czy praw jej pracowników lub inwestorów, jak i toczących się postępowań administracyjnych lub sądowych. Ważne jest określenie ryzyka pojawienia się rozmaitych roszczeń w przyszłości. Zbadać należy czy wcześniejsze postępowanie właścicieli lub osób zarządzających nie narazi kupującego na odpowiedzialność z tytułu sporów z klientami, pracownikami, kontrahentami lub organami administracji publicznej.

Równie duże znaczenie ma analiza nie tylko stanu samego kupowanego przedsiębiorstwa, ale również ocena ram prawnych, w jakich ono funkcjonuje. Liczy się istniejący w chwili zakupu stan prawny i perspektywy jego zmiany. W zależności od skali działania nabywanego podmiotu i rynku, na którym on funkcjonuje, w grę mogą wchodzić zmiany w legislacji krajowej, prawie europejskim czy podpisywanych umowach międzynarodowych z państwami spoza UE. Ważna jest ocena prawdopodobieństwa wprowadzenia nowych regulacji w interesującej nabywcę perspektywie, a więc prześledzenie czy istnieją organizacje pozarządowe lub inne instytucje lobbujące za wprowadzeniem zmian niekorzystnych z punktu widzenia planowanej transakcji.

Dla zabezpieczenia interesów kupującego ważne jest też dobre przygotowanie całego procesu od strony prawnej. Działania muszą być zawsze dostosowane do okoliczności i wymaganych w konkretnym przypadku procedur. Zupełnie inne kroki będą konieczne przy kupowaniu spółki publicznej, notowanej na giełdzie, a inne, gdy transakcja będzie dotyczyła niewielkiej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością czy małego start-up’u. Istotne będzie jednak właściwe zaplanowanie i poprowadzenie całego procesu negocjacyjnego, a także przygotowanie umów, które skutecznie ochronią kupującego przed niepożądanymi konsekwencjami transakcji.